تأثیر استرس خشکی در مراحل رشد بر عملکردهای دانه و روغن ارقام کلزا

در بسیاری از نقاط از جمله خوزستان، رشد زایشی کلزا با تنش خشکی مواجه می‌شود. هدف از این مطالعه، بررسی اثر استرس خشکی در مراحل رشد کلزا روی عملکرد و اجزای عملکرد دانه، روغن و پروتئین دانه بود. این مطالعه در دو آزمایش مزرعه‌ای و گلدانی در سال 90-1389 در دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر اجرا گردید. آزمایش مزرعه‌ای به صورت کرت‌های یکبار خرده شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. در کرت‌های اصلی سطوح تنش خشکی (بدون تنش خشکی، تنش ملایم و شدید) و ارقام در کرت‌های فرعی (هایولا 308، ساری گل و Heros) قرار گرفتند. آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد . فاکتورها شامل سه رقم کلزا (هایولا 308، ساری گل و Heros) و تنش خشکی در هشت سطح شامل بدون تنش خشکی، تنش در مرحله‌ی ساقه رفتن، تنش در مرحله‌ی گلدهی، تنش در مرحله‌ی رشد خورجین، تنش در مرحله‌ی پر شدن دانه، تنش از ساقه رفتن تا انتهای دوره‌ی رشد، تنش از آغاز گلدهی تا انتهای دوره‌ی رشد و تنش در آغاز رشد خورجین تا انتهای دوره‌ی رشد بودند. نتایج آزمایش مزرعه‌ای نشان داد که حداکثر عملکرد دانه (5/3961 کیلوگرم در هکتار) و حداقل آن (1/1731کیلوگرم در هکتار) به ترتیب برای ارقام هایولا 308 و Herosحاصل گردید. در بین اجزای عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته حساس‌ترین جزء نسبت به تنش خشکی بود. رقم Heros با تیمار شاهد بیشترین تعداد دانه در خورجین (23/114) را داشت، ولی با بروز تنش ملایم و شدید تعداد دانه آن کاهش یافت. تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه بیشتر، افزایش عملکرد دانه رقم هایولا 308 را باعث شد. در آزمایش گلدانی، بیشترین کاهش عملکرد دانه با وجود استرس خشکی در مرحله‌ی گلدهی (3/30 درصد) و سپس در مرحله‌ی رشد خورجین (7/20 درصد) حاصل شد. کاهش عملکرد دانه به وسیله‌ی استرس خشکی کوتاه مدت در مراحل طویل شدن ساقه، گلدهی و رشد خورجین همراه با کاهش تعداد خورجین در بوته همراه بود. کاهش در عملکرد دانه ناشی از تنش خشکی کوتاه مدت در طول رشد دانه ناشی از کاهش وزن دانه بود.